1919 წლის დეკემბრის მიწურულს ტფილისში გამომავალმა გაზეთებმა მოსახლეობას ხელოვანთა ახალი კლუბის გახსნის შესახებ აუწყეს. ხელოვანთა კლუბის დაარსება ტფილისისთვის უმნიშვნელოვანესი მოვლენა იყო და ამაზე მოწვეული სტუმრების ჩამონათვალიც მიუთითებს: "28 დეკემბერს კვირა საღამოს ქართველ ლიტერატორთა და მხატვართა კლუბის "ქიმერიონის" გახსნა გაიმართა. კლუბის მმართველობის მოწვევით, ამ საზეიმო ღონისძიებას ესწრებოდნენ: ბრიტანეთის კომისარი ოლივერ უორდროპი, მეკავშირე სახელმწიფოთა კომისარი (იგულისხმება ანტანტის წევრი ქვეყნები), პოლკოვნიკი გასკელი მეუღლითურთ, სხვა უცხოელი მისიის წევრები, საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრის ამხანაგი ქარცივაძე, დამფუძნებელი კრების თავმჯდომარის ამხანაგი თაყაიშვილი, ქალაქის თავი ბენია ჩხიკვიშვილი, მხატვარი სუდეიკინი, სოკოლოვი, ოვანეს თუმანიანი, დამფუძნებელი კრების წევრები და ჟურნალისტები. გახსნასთან დაკავშირებით მოწყობილ ბანკეტს თამადობდა ქალაქის თავი ჩხიკვიშვილი. ბანკეტზე წარმოითქვა ქართველი ლიტერატორებისა და ქართული ხელოვნების უამრავი სადღეგრძელო. განსაკუთრებით მხურვალედ მიიღეს სუდეიკინის, ევრეინოვის, სოკოლოვისა და ოვანეს თუმანიანის სადღეგრძელოები. ღონისძიებამ ძალიან მხიარულად ჩაიარა".
კაფე "ქიმერიონი" გოლოვინის გამზირზე (დღევანდელი რუსთაველის გამზირი), "არტისტული საზოგადოების" თეატრის შენობაში (რუსთაველის სახელობის თეატრი) მდებარეობდა. თვით თეატრის მშენებლობა 1898 წელს დაიწყო და იგი ტფილისელი სომეხი კომერსანტის, ისაი პიტოევის სახელს უკავშირდება. პიტოევს ცოლად მსახიობი ოლღა მარქსი ჰყავდა. პასკევიჩის ქუჩაზე (ამჟამად ქიქოძის ქუჩა), პიტოევების სახლი ხელოვანთა მუდმივი თავშეყრის ადგილი გახლდათ. სხვადასხვა დროს პიტოევების სტუმრები ყოფილან: ოპერის ცნობილი მომღერალი ფიოდორ შალიაპინი, კომპოზიტორი პეტრე ჩაიკოვსკი, დირიჟორი მიხაილ იპოლიტოვ-ივანოვი. მეუღლის გავლენით, ბიზნესმენი თეატრით "დაავადდა" და სწორედ ამ ქალის დამსახურება გახლდათ, რომ პიტოევმა ტფილისის არტისტული საზოგადოებისთვის დიდი თეატრის მშენებლობა გადაწყვიტა.
არქიტექტორების: კორნელი ტატიშჩევისა და ალექსანდრე შიმკევიჩის ხელმძღვანელობით, თეატრის მშენებლობამ 3 წელს გასტანა. 1901 წელს ტფილისმა ბაროკოს სტილში აგებული ბრწყინვალე შენობა მიიღო. თეატრის დარბაზი 810 ადგილზე იყო გათვლილი. ინტერიერზე იტალიიდან მოწვეული ხელოსნები მუშაობდნენ. ხალიჩები, სარკეები, ავეჯი, განათება და თეატრისთვის აუცილებელი სხვა მოწყობილობა ევროპიდან ჩამოიტანეს. თეატრის მშენებლობა პიტოევს ნახევარი მილიონი ოქროს რუბლი დაუჯდა.
1905 წელს ახალი თეატრის ქვედა ფოიეში ქალაქის უპოვარი მოსახლეობისთვის უფასო სასადილო ამოქმედდა, რომელიც პრინცესა ელიზავეტა მავრიკიევნას (რუსეთის დიდი მთავრის - კონსტანტინეს მეუღლე) ინიციატივით გაიხსნა. სასადილო 1910 წლამდე მუშაობდა, ხოლო შემდეგ გაურკვეველი მიზეზებით დაიხურა და რესტორან "ანონად" გადაკეთდა. მისი მფლობელი ვინმე ბონდარენკო იყო. ტფილისის მაღალ საზოგადოებაში "ანონამ" პოპულარობა ძალიან მალე მოიპოვა. უპირველეს ყოვლისა, აქ ინტელიგენცია, თეატრალურ და არტისტულ წრეებთან დაახლოებული საზოგადოება იკრიბებოდა. აზიური და ევროპული სამზარეულოთი განთქმული რესტორანი დილის 11-დან ღამის 2 საათამდე მუშაობდა. სტუმრებისთვის უკრავდა იტალიური სიმებიანი ორკესტრი, მღეროდნენ საზღვარგარეთიდან მოწვეული მომღერლები.
რუსეთში მომხდარი ბოლშევიკური გადატრიალებისა და მეფის ხელისუფლების დამხობის შემდეგ, "ანონა" ერთხანს კიდევ მუშაობდა, მაგრამ საყოველთაო კრიზისის პირობებში რესტორანი წამგებიანი გახდა და 1919 წლისთვის დაიხურა.
რუსეთის ყოფილი იმპერიის ტერიტორია სამოქალაქო ომსა და ქაოსში ჩაეფლო, სადაც ხელოვნებისთვის არავის ეცალა. რუსეთთან შედარებით, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა და მისი დედაქალაქი ერთგვარად, სიმშვიდის კუნძული იყო. ამის გამო, ტფილისმა იმ პერიოდში უამრავი რუსი მხატვარი, მწერალი, პოეტი და მუსიკოსი მიიღო.
აქ იმყოფებოდნენ კომპოზიტორები - ნიკოლაი ჩერეპნინი და ტომას დე გარტმანი, მხატვრები - სერგეი სუდეიკინი და საველი სორინი, პოეტი ვასილი კამენსკი, დრამატურგი ნიკოლაი ევრეინოვი, მწერალი ილია ზდანევიჩი. გასტროლებს მართავდა მოსკოვის თეატრი, მოსკოვის კონსერვატორიის ცნობილი პიანისტი ალექსანდრ ბოროვსკი, მევიოლინე ბელოუსოვი და ა.შ.
ტფილისი ხელოვანთა "ოკუპაციის" ქვეშ აღმოჩნდა. ქალაქის კაფე-რესტორნები მათი თავშეყრის ადგილად გადაიქცა, სადაც პოეტები, მწერლები, მხატვრები და მუსიკოსები ხელოვნების მნიშვნელობასა და რუსეთის ყოფილ იმპერიაში შექმნილ მძიმე მდგომარეობაზე კამათობდნენ. კაფე "ინტერნაციონალში" ტფილისი პოეტების ქალაქადაც კი გამოაცხადეს და ირწმუნებოდნენ, რომ ნანგრევებად ქცეულ ქვეყანაში მხოლოდ ტფილისი იყო ის ადგილი, სადაც პოეზია ჯერ კიდევ ცოცხლობდა.
XX საუკუნის დასაწყისის ევროპისა და რუსეთის მსგავსად, არტისტული კაფე-კლუბი ტფილისშიც მრავლად იყო. მაგრამ მათ შორის "ქიმერიონს" მაინც განსაკუთრებული ადგილი ეკავა. მან მთლიანად შემოიკრიბა ტფილისში მყოფი როგორც უცხოელი, ასევე ქართველი ხელოვანები და კულტურის უპირველეს ცენტრად გადაიქცა. წლების შემდეგ ტიციან ტაბიძე "ქიმერიონს" ასე იგონებდა: "ალბათ მთელს ქვეყანაზე არ არის კაფე, რომელიც იტევდეს იმდენ შთაგონებას და შემოქმედებას, როგორც "ქიმერიონი".
ეს კი კოლაუ ნადირაძის მოგონებაა: "ქიმერიონი" ჩვენი თავშეყრის უსაყვარლესი ადგილი იყო. თითქმის ყოველ საღამოს ვიკრიბებოდით მწერლები, მსახიობები, მხატვრები, მუსიკოსები. აქვე უკრავდა რუმინელი მევიოლინე ჟანგულესკუ. ვკითხულობდით ლექსებს, ვმღეროდით, ვკამათობდით, ცოტ-ცოტას ვსვამდით კიდეც".
1917 წელს საქართველოში პირველი მწერალთა კავშირი შეიქმნა, რომლის თავმჯდომარედ პოეტი კოტე მაყაშვილი აირჩიეს. 1919 წლის 16 ივნისს კავშირმა ტფილისის მმართველობას მიმართა თხოვნით, მწერლებისთვის რესტორან "ანონას" ტერიტორია გადაეცა, რომელიც იქნებოდა არა მხოლოდ ქართველ მწერალთა შეკრების ადგილი, არამედ ყველა დარგის ხელოვანთა შემოქმედებითი კერა. კლუბის მოწყობის ინიციატივა ქართველ პოეტთა ჯგუფს - "ცისფერყანწელებს" ეკუთვნოდა. ხელისუფლებამ ეს თხოვნა გაითვალისწინა და იმავე წელს მწერალთა კავშირმა რესტორანი შეიძინა კიდეც.
რესტორნის საკუთრებაში მიღების შემდეგ, საჭირო გახდა კლუბისთვის სახელის მოფიქრება და მისი ინტერიერის შესაბამისი გაფორმება. მწერალთა კავშირს სახელის შესარჩევად ათი სხდომის ჩატარება დასჭირდა. ყველა პოეტს საკუთარი ვარიანტი და შესაბამისი არგუმენტი ჰქონდა. ბოლოს "ცისფერყანწელები" "ქიმერაზე" შეჩერდნენ. პოეტმა პაოლო იაშვილმა "ქიმერეთის" წინადადება წამოაყენა, ტიციან ტაბიძეს "ქიმერია" სურდა. საბოლოოდ, კი "ქიმერიონზე" შეჩერდნენ. ეს სიტყვა პოეტ ვალერიან გაფრინდაშვილის ლექსიდან აიღეს. შემდეგი ნაბიჯი უკვე "ქიმერიონის" გაფორმება იყო.
კლუბის მოხატვაზე უცხოელი და ქართველი მხატვრების ბრწყინვალე პლეადა მუშაობდა. თავიდანვე გადაწყდა, რომ კედლები ფრესკული პრინციპით მოეხატათ, რადგან "ცისფერყანწელებისთვის" ეს ყველაზე მისაღები იყო.
თავდაპირველად, "ქიმერიონის" გაფორმება რუსეთის საიმპერატორო კარის ყოფილმა მხატვარმა სერგეი სუდეიკინმა დაიწყო. როგორც ტიციან ტაბიძის მოგონებიდან ირკვევა, "ცისფერყანწელებს" იგი მოსკოველმა ჟურნალისტმა და თეატრალმა ლვოვმა გააცნო. სუდეიკინი ქართველ მწერლებსა და მხატვრებს დაუახლოვდა და მთელ თავისუფალ დროს მათთან ერთად ატარებდა. ტიციან ტაბიძე იხსენებდა: "სუდეიკინმა ჯერ რევოლუციამდე დასტოვა პეტერბურგი. ავადმყოფი და ნერვებ განადგურებული, ის მაინც მოხვდა მობილიზაციაში და მსახურობდა არმიაში, შემდეგ კი თითქმის ერთი წელიწადი იწვა ყირიმის სანატორიუმში. მისმა მეგობარმა, პეტერბურგელმა მხატვარმა საველი სორინმა ურჩია მას პირველად საქართველოში წამოსვლა. კულტურული ადამიანები ჩვენს თვალწინ კოცნიდნენ ტფილისის მიწას და ტიროდნენ, როცა ხედავდნენ ელექტრონის სინათლეს".
სუდეიკინმა "ქიმერიონზე" მუშაობა პაოლო იაშვილის თხოვნით დაიწყო. ალეგორიებით გაჯერებული მისი მხატვრობა სიმბოლისტი ქართველი პოეტებისთვის ყველაზე ახლობელი იყო. რუსმა მხატვარმა კლუბის ჩასასვლელის მარცხენა მხარე მოხატა. კედელზე ქიმერები, ნიმფები, თეატრალურ თემასთან დაკავშირებული დეკორატიული ნატიურმორტები გამოისახა. ამავე კედელზე დახატა სუდეიკინის მეგობარი ქართველი პოეტებისა და მხატვრების კოსტიუმირებული პორტრეტები: პაოლო იაშვილი მტრედებთან ერთად, ცნობადის ხეზე მიყუდებული ტიციან ტაბიძე პიეროს წამოსასხამში. მხატვარმა კედელზე ავტოპორტრეტიც დახატა. სუდეიკინს ხელში სარკე უკავია, რომელშიც ამური იყურება, თავად კი, შავ კოსტიუმსა და თეთრ პერანგში გამოწყობილი, ფრთოსანი დემონის სახე აქვს. შესრულებული სამუშაოსთვის სუდეიკინმა ჰონორარის სახით სულ 10 ათასი რუბლი აიღო. იმ პერიოდში არსებული ინფლაციის გათვალისწინებით, ეს სიმბოლური თანხა იყო.
სუდეიკინთან ერთად, "ქიმერიონზე" კირილე ზდანევიჩი, პოლონელი მხატვარი სიგიზმუნდ ვალიშევსკი, ლადო გუდიაშვილი, დავით კაკაბაძე, მამა-შვილი - მოსე და ირაკლი თოიძეები, ალექსანდრე ზალცმანი მუშაობდნენ.
შიდა დარბაზის კედლები მოსე და ირაკლი თოიძემ და დავით კაკაბაძემ მოხატეს. თოიძემ იმპრესიონისტული მხატვრობისთვის დამახასიათებელი კომპოზიციები შექმნა, რომლებიც დამოუკიდებელი საქართველოს კულტურულ მიღწევებს ასახავდა. გადმოცემული იყო ორი ახალი ქართული ოპერის: "თქმულება შოთა რუსთაველზე" და "აბესალომ და ეთერის" სპექტაკლების თემა.
დავით კაკაბაძემ კედლები ტფილისის ცხოვრებისთვის დამახასიათებელი სცენებით გააფორმა. დარბაზის სვეტები და თაღები ჩიტების, ყვავილების, ფრინველების, ნიღბებისა და ქიმერების სტილიზებული სურათებით შეივსო.
ლადო გუდიაშვილის მოგონებიდან: "ყველა გატაცებით მუშაობდა. სუდეიკინის მიერ მოხატული მარცხენა ჩასასვლელის მოპირდაპირე კედელზე მე "სტეპკოს დუქანი" და "დარაჯი მელა" დავხატე. დარბაზის შიდა კედელი დაფარული იყო დავით კაკაბაძის ნახატებით, რომელთაც საერთო თემა ჰქონდათ - გაზაფხული. დანარჩენი კედლები კირილე ზდანევიჩმა და პოლონელმა მხატვარმა სიგიზმუნდ ვალიშევსკიმ მოხატეს".
კლუბი "ქიმერიონი" დიდი კომპლექსი გახლდათ და რამდენიმე ნაწილად იყოფოდა. ცენტრალური დარბაზი თეატრალური და საესტრადო წარმოდგენების, კონცერტების, არტისტული პერფორმანსებისა თუ სხვა ღონისძიებებისთვის იყო განსაზღვრული. აქვე მდებარეობდა სცენაც. არსებობდა მცირე ოთახებიც, რომლებიც ლიტერატურული საღამოების, მწერალთა სხდომებისა და სხვადასხვა ღონისძიებისთვის იყო განსაზღვრული.
"ქიმერიონში" იმართებოდა ლიტერატურული შეხვედრები. ლექსებს კითხულობდნენ: გრიგოლ რობაქიძე, პაოლო იაშვილი, ტიციან ტაბიძე, კონსტანტინ ბალმონტი, სერგეი გოროდეცკი, სერგეი ესენინი; პოეტები სახელდახელოდ წერდნენ ლექსებს, განიხილავდნენ მწერალთა ახალ ნაწარმოებებს. კლუბის სცენაზე გამოდიოდნენ იმ პერიოდის გამოჩენილი ქართველი და უცხოელი მომღერლები. როგორც წესი, ყველა საღამოს პაოლო იაშვილი უძღვებოდა. ეწყობოდა გამოფენები და საქველმოქმედო აუქციონები. იმართებოდა სახელდახელო მეჯლისები. და, რაღა თქმა უნდა, "ქიმერიონში" თავდავიწყებამდე ქეიფობდნენ კიდეც.
როგორც გუდიაშვილი იხსენებდა, სწორედ "ქიმერიონში" გადაიხადა ქორწილი პოეტმა გიორგი ლეონიძემ: "მთელი ღამე ლექსების კითხვა ისმოდა, სუფრა სანოვაგით ვერ ბრწყინავდა, მაგრამ ყველა ბედნიერად გრძნობდა თავს, ეფიცებოდნენ ერთმანეთს ძმობას და ასე გრძელდებოდა დილამდე".
ქართული კულტურული ცენტრის სახით "ქიმერიონი" სულ ერთი წელი მოქმედებდა, მაგრამ ასეთი მოკლე პერიოდის მიუხედავად, უდიდესი როლი შეასრულა XX საუკუნის ქართული ხელოვნების განვითარებაში, ეროვნული სულის გაღვიძებასა და ქართული ცნობიერების ჩამოყალიბებაში. სწორედ "ქიმერიონში" შექმნილი გარემო გახდა ქართველი მწერლების, პოეტების, მუსიკოსებისა და მხატვრების ეროვნული შთაგონების წყარო.
1920 წლის დეკემბერში "ქიმერიონმა" არსებობა შეწყვიტა. მის ადგილას ჩვეულებრივი რესტორანი გაიხსნა, რომელსაც ჯერ კიდევ "ქიმერიონს" უწოდებდნენ, მაგრამ ძველ კლუბთან საერთო არაფერი ჰქონდა.
საქართველოს "გასაბჭოების" შემდეგ, კლუბის აღორძინება ტიციან ტაბიძემ და ნიკოლო მიწიშვილმა სცადეს. "ქიმერიონში" მწერალთა რამდენიმე საღამო მოეწყო, მაგრამ ამ წამოწყებიდან არაფერი გამოვიდა. 1922 წელს კაფე განათლების სახალხო კომისარიატს გადაეცა. ცოტა ხანში, "ქიმერიონი" საერთოდ დახურეს. კლუბის დახურვის მიზეზად ბოლშევიკებმა "წარმოების ზარალი" დაასახელეს. "ქიმერიონის" დარბაზი რუსთაველის თეატრის ფოიეს შეუერთეს, გენიალური მხატვრების მიერ მოხატული კედლები კი კომუნისტურმა ხელისუფლებამ თეთრად გადაღება.