დამიანე დავრიშაშვილს, რომელიც იყო გორის პრეფექტი, კეკესთან ჰქონდა ურთიერთობა. მისგან შეეძინა იოსები და ამაზე მთელი გორი ლაპარაკობდაო"
მწერალი ქეთევან დავრიშაშვილი (დავრიშევი) საფრანგეთში, ქართული წარმომავლობის ოჯახში დაიბადა. დღესაც პარიზში ცხოვრობს და მოღვაწეობს. მწერალმა 2004 წელს გამოაქვეყნა პირველი რომანი - "ყველაფერი კარგად იქნება". მომდევნო რომანმა - ,,შავი ზღვა" კი 2010 წელს "ლანდერნოს", ხოლო 2011 წელს "ვერსიონ ფემინა-ვირჟინის" ლიტერატურული პრემიები მოიპოვა. მის წიგნებში რეალური ამბებია აღწერილი ანუ ის, რაც ქეთევანის წინაპრებს გადახდათ თავს ემიგრაციამდე და ემიგრაციის შემდეგ. ერთ-ერთ წიგნში კი დიდ ბაბუაზე (მამის მხრიდან) საუბრობს, რომელიც სტალინის ნახევარძმა იყო და რომელმაც მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი შვილი და შვილიშვილი ჰყავდა, მარტოობაში დაასრულა სიცოცხლე.
დავრიშაშვილის რამდენიმე წიგნი ქართულად ქალბატონმა ცისანა ბიბილეიშვილმა თარგმნა. სწორედ მას ვთხოვეთ, საზღვარგარეთ გაზრდილი კიდევ ერთი საინტერესო ქართველის შესახებ ეამბა ჩვენთვის:
- 2010 წელს სტუმრად მყავდა ფრანგი ქართველოლოგი. ერთ დღეს, როცა ელექტრონულ ფოსტას ამოწმებდა, მიპატიჟება მიიღო ქეთევან დავრიშევის წიგნის - "შავი ზღვა" პრეზენტაციაზე. მკითხა, - ამ ავტორის შესახებ თუ გსმენიათო? - არა, პირველად მესმის-მეთქი. როცა ქეთევანის შესახებ მიამბო, დავინტერესდი ამ ადამიანით, საფრანგეთში ნაცნობებს დავურეკე და ვთხოვე, ჩემთვის მისი წიგნი გამოეგზავნათ. წავიკითხე და დავრწმუნდი, რომ ეს არის ქართული ემიგრაციის ისტორია. მოთხრობილია პირველი თაობის ემიგრაცია: როგორ წავიდნენ საფრანგეთში, როგორ მოიკიდეს იქ ფეხი, როგორ ცხოვრობდნენ. რაც შეეხება მის "შავ ზღვას", წიგნში აღწერილია ერთი ოჯახის ცხოვრება ემიგრაციაში და პარალელურად აღწერილია სიყვარულის საოცარი ამბავი: თამუნა 15 წლის იყო, როცა მშობლებმა საქართველოდან წასვლა გადაწყვიტეს. მას მოუწევს ცხოვრობა ემიგრაციაში. გოგონას სამშობლოში შეყვარებულის დატოვება მოუხდა. მასთან დარჩენა სურდა, მაგრამ ოჯახმა ამის უფლება არ მისცა. თამუნა დიდხანს იმედოვნებდა, რომ ოდესმე შეყვარებულთან მისი გზა გადაიკვეთებოდა, მაგრამ ის არ ეხმიანებოდა. ბოლოს, იმედი გადაეწურა... ამ ამბის გადმოცემისას, ქეთევანს კარგად აქვს "დაჭერილი" ჩვენი ერისთვის დამახასიათებელი თვისება, - უცხოელები რომ ჩამოდიოდნენ, ცდილობდნენ, მორგებოდნენ აქაურ ცხოვრებას, სიტუაციას და რაღაც წამოეწყოთ, ქართველები კი სულ ჩემოდანზე ვისხედით და ველოდებოდით, როდის დავბრუნდებოდით უკან, სამშობლოშიო... წლების შემდეგ, გოგონას მამა საქართველოში დაბრუნდება, ის კი საფრანგეთში, დასა და დედასთან ერთად დარჩება. დედა იძულებულია, იმუშაოს. ისწავლის კერვას და ოჯახს ამით არჩენს. თამუნას ცხოვრებაში გამოჩნდება ვინმე დათო, რომელიც მართალია, არ უყვარს, მაგრამ მას ურთიერთობაზე უარს არ ეტყვის. უკვე ფეხმძიმედ არის, როცა ბედი პირველ შეყვარებულს შეახვედრებს. თამუნა ეტყვის, რომ უკვე დანიშნულია და თხოვდება. ისევ დაშორდებიან. გოგონა მუცლადმყოფი ბავშვის მამას გაჰყვება ცოლად... ურთიერთობას ვერ ააწყობენ და ცოტა ხანში, დათო მიატოვებს ოჯახს, სხვა ქალს შეირთავს...
- მერე ისევ გადაიკვეთება შეყვარებულების გზები?
- ტელეფონით ეკონტაქტებიან ერთმანეთს, ისიც - ძალიან იშვიათად. უკვე 90 წელს გადაცილებულია თამუნა, როცა მისი ბავშვობის დროინდელი შეყვარებული დაურეკავს და ეტყვის, რომ მისი ნახვა სურს... საკუთარ თავთან ჭიდილის შემდეგ, თამუნა მას უფლებას მისცემს, მოინახულოს... იმ დღეს ადგილს ვერსად პოულობს, ძალიან განიცდის, - ასე ასაკოვანს რომ დამინახავს, რას იფიქრებსო? ცდილობს გამოიცნოს, როგორ გამოიყურება თამაზი?.. ოჯახის წევრებსაც ეტყვის, რომ დაბადების დღეზე განსაკუთრებულ სტუმარს ელოდება, მაგრამ დღე ისე ჩაივლის, რომ ის არ მოვა. ბოლოს, ყველა სტუმარი რომ წავა და თამუნა მარტო დარჩება თავის ფიქრებთან, კარზე კაკუნს გაიგონებს - ის მოვიდა...
- ქეთევან დავრიშევის წინაპრებზე კიდევ, რისი თქმა შეგიძლიათ?
- დედამისი გვარად ხომერიკია. ბაბუამისი (დედის მამა) - ვიქტორ ხომერიკი საკმაოდ ცნობილი პიროვნება იყო და ის დიდუბის პანთეონშია დაკრძალული. სხვათა შორის, სრულიად შემთხვევით შევხვდი ამ კაცს 80-იან წლებში, როცა საქართველოში ჩამოვიდა და ატენის სიონში გადავეყარე... მამის მხრიდან ქეთევანის ბაბუა გახლდათ დათო დავრიშაშვილი. თავის დროზე, სწორედ მან მიატოვა ცოლ-შვილი და ქეთევანის მამას თითქმის არ ჰქონდა ურთიერთობა მშობელთან და შემდგომ, მის მეორე ოჯახთან. დავითი და მისი მეორე ოჯახი 60-70-იან წლებში საქართველოში ცხოვრობდნენ. ეყოლათ 5 შვილი. რაღაც პერიოდი აქ იყვნენ და მერე საფრანგეთში დაბრუნდნენ.
- თავად მწერალი ნამყოფია საქართველოში?
- ქეთევანი ძალიან დიდი ხნის წინ, როგორც ტურისტი, ერთხელ ეწვია საქართველოს. სამწუხაროდ, ქართული არ იცის. მიუხედავად ამისა, წიგნებში საოცრად კარგად აღწერს თავისი ოჯახის ისტორიას და იქვე, მკითხველი აღმოაჩენს, რომ ეს ქალბატონი კარგად იცნობს საქართველოს კუთხეებს, კეთილგანწყობილია ყველაფერი ქართულის მიმართ და განიცდის ყველაფერს, რაც აქ ხდება. მან თქვა, - ჩემს ნაწარმოებებში სხვადასხვა ქართველის ცხოვრებას ვაერთიანებო. წერს რეალურ ფაქტებზე დაყრდნობით. "შავი ზღვის" შემდეგ გამოსცა რამდენიმე წიგნი და მათ შორის - "სხვა იოსები". ამ წიგნის მიხედვით, გამოდის, რომ ქეთევანის დიდი ბაბუა (ანუ დათოს მამა) იყო სტალინის ნახევარძმა. თურმე, გარეგნულადაც საოცრად ჰგავდნენ ერთმანეთს. ამბობენ, - დამიანე დავრიშაშვილს, რომელიც იყო გორის პრეფექტი, კეკესთან ჰქონდა ურთიერთობა. მისგან შეეძინა იოსები და ამაზე მთელი გორი ლაპარაკობდაო. ბავშვები ერთმანეთის მეზობლად ცხოვრობდნენ და ერთად თამაშობდნენ, ერთად იზრდებოდნენ. თუმცა, ხშირად ჩხუბობდნენ კიდეც. ქეთევანის ბაბუას, რომელსაც ასევე, იოსები ერქვა, თურმე ძალიან აღიზიანებდა ჯუღაშვილი. წიგნში ძალიან კარგადაა აღწერილი სტალინისა და დავრიშაშვილის ბავშვობა და ახალგაზრდობა.
როცა წამოიზარდნენ, სწავლის გასაგრძელებლად ორივე თბილისში მოდის და რაც მთავარია, სტალინს, რომლის ოჯახსაც მატერიალურად ძალიან უჭირდა, დავრიშაშვილი (ანუ მამამისი) ეხმარებოდა. თბილისში ორივე ძმა ებმება რევოლუციაში, ოღონდ - სხვადასხვა მიმართულებით. მოგვიანებით კი, იოსები სასწავლებლად საფრანგეთში მიდის. იქაც რევოლუციაში ებმება, მერე ჩამოდის საქართველოში, გარკვეული პერიოდის შემდეგ კი საცხოვრებლად საფრანგეთში გადაბარგდა - იმ პერიოდში, როცა აქ უკვე იოსებ ჯუღაშვილი სტალინი გახდება და ძალაუფლებას იგდებს ხელში. ემიგრაციაში მყოფი დავრიშაშვილი ყველა ქართველთან ურთიერთობას გაურბის...
- იოსებ დავრიშაშვილი საფრანგეთში მარტო წავიდა თუ ოჯახი ახლდა თან?
- აღსანიშნავია, რომ საქართველოში ყოფნისას შეირთო ქალი, რომლისგანაც ეყოლა დათო ანუ ქეთევანის ბაბუა. მაგრამ მან ოჯახი აქ დატოვა და ემიგრაციაში მარტო წავიდა. მოგვიანებით, მისმა ცოლმა შვილს ხელი ჩაჰკიდა და ქმრის კვალს დაადგა; საფრანგეთში ჩასულმა აღმოაჩინა, რომ ამასობაში, მის მეუღლეს სხვა შეურთავს. სხვა გზა არ ჰქონდა და შვილთან ერთად, საფრანგეთში დასახლდა. მარტომ გაზარდა შვილი, რომელსაც მამა ყურადღებას საერთოდ არ აქცევდა. წლების შემდეგ გაირკვა, რომ იოსებს კიდევ რამდენიმე შვილი ჰყავდა სხვადასხვა ქალისგან. მაგალითად, ერთხელ თურმე, ქეთევანს ამერიკიდან დაურეკეს და სთხოვეს, იოსებ დავრიშევზე მასალები შეეგროვებინა, რადგან უნდოდათ სცოდნოდათ საკუთარი ფესვების შესახებ.
- იოსებ დავრიშევი საფრანგეთში რას საქმიანობდა?
- თუ არ ვცდები, სამხედრო მფრინავი გახლდათ. საკმაოდ კარგი გარეგნობის კაცი იყო და რა გასაკვირია, რომ ქალების მოხიბვლა არ უჭირდა. თუმცა, სიცოცხლის ბოლოს მარტო დარჩება. პარიზში ჰქონდა ერთი პატარა ბინა, რომელშიც რომელიღაც შვილიშვილი შეიკედლა და სავარაუდოდ, სწორედ ამ შვილიშვილის ამხანაგი იყო შარლ აზნავური. ყოველ შემთხვევაში, ერთხელ ქეთევანი რაღაც პრეზენტაციაზე შეხვდა აზნავურს, რომელმაც ჰკითხა: დავრიშევი? საქართველოდან ხომ არ ხართ? მე ვიცნობდი ერთი დავრიშევსო და მოუთხრო იმ ადამიანზე, რომელიც იოსების სახლში ცხოვრობდა. როგორც ქეთევანი ამბობს, სწორედ ამის შემდეგ დაინტერესდა დიდი ბაბუის ცხოვრებით, ხოლო როცა ამერიკიდანაც დაუკავშირდნენ და წინაპრებზე მასალების მოძიება სთხოვეს, უნებურად დაუგროვდა ინფორმაცია: არქივებში მიაგნო ცნობებს, ბაბუის ჩანაწერების ძებნა დაიწყო. მერე ჰყვებოდა: ამ კაცზე ინფორმაციის შეგროვება რომ დავიწყე, აღმოვაჩინე, რომ ჩემი ვაჟი გარეგნულად ძალიან ჰგავდა იოსებსო...
რას ამბობს ქეთევანი: მას მერე, რაც საქართველოდან წავიდა, იოსებ დავრიშაშვილს სტალინთან ურთიერთობა არ ჰქონია?
- თურმე, სტალინს უნდოდა, ის საქართველოში დაებრუნებინა, რაღაც თანამდებობაც შესთავაზა და ვიღაცებიც მიუგზავნა, მაგრამ არაფერმა გაჭრა. იოსებს ხომ ის არასდროს ეხატებოდა გულზე და თურმე, ისიც კი იფიქრა: ახლა ჩამიყვანს საქართველოში და მერე გამამწესებს ციმბირშიო. სავარაუდოდ, სტალინის სახელი აფრთხობდა და ამიტომაც ცდილობდა, ყველა ქართველისგან და მათ შორის, ოჯახის წევრებისგანაც შორს დაეჭირა თავი.
- ახალგაზრდობაში რის გამო ჰქონდათ შუღლი? რას წერს ქეთევანი?
- ამ წიგნის მიხედვით, იოსები გაიზარდა ოჯახურ სითბოში, სტალინი კი ქუჩაში. ის უხეში იყო და ტლანქი, თუმცა ძალიან ვაჟკაცური; იოსები კი შედარებით განებივრებული, მოვლილი ბიჭი გახლდათ. მიზეზებზე არაფერი წერია, მაგრამ აღნიშნულია, რომ მათ შორის დაძაბული ურთიერთობა ბავშვობიდან იყო. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები დაყრუვდა კიდეც. უკვე საკმაოდ ხელმოკლედ ცხოვრობდა. ყურის ტკივილმა რომ შეაწუხა, ექიმთან მივიდა და, ხომ იცით, ბედი მაინც რა არის - ექიმთან მისულმა სრულიად შემთხვევით გაიცნო კიდევ ერთი შვილიშვილი: ექიმი პაციენტს რომ მიიღებს, სწორედ მაშინ გაირკვევა, რომ ორივე დავრიშევია. ახალგაზრდას გაუჭირდება ბაბუისთვის სიმართლის თქმა, მაგრამ თავს ძალას დაატანს და ეტყვის, - ეს მე ვარ, შენი შვილიშვილიო. იოსები ცივად შეხვდება ამ ამბავს. მიუხედავად ამისა, ექიმი დაჰპირდება ყურის აპარატს, დახმარებასაც შესთავაზებს. მაგრამ მას მერე ის ბაბუას ვეღარ ნახავს: იოსები ექიმთან აღარ მისულა და როგორც მერე ხუმრობდნენ, - როცა გარდაიცვალა, ყურში ისევ ის ბამბა ჰქონდა, რომელიც შვილიშვილმა ჩაუდო. და ბოლოს, მინდა გითხრათ, რომ ახლო მომავალში "შავი ზღვის" მიხედვით, ფილმის გადაღებას აპირებენ და ეს იქნება ქართულ-ფრანგული ფილმი, რომელშიც ალბათ, ქართველ მსახიობებსაც ათამაშებენ.